Een groeiende honger naar zingeving in een overvloedige maar lege wereld
In een tijdperk waarin alles met één klik beschikbaar is — van maaltijden tot partners en van entertainment tot werk — groeit er iets onverwachts: een honger die technologie, comfort en snelheid niet lijkt te stillen. Die honger gaat niet over materie, maar over betekenis. Over richting. Over verbondenheid die dieper gaat dan wifi. Steeds meer mensen beginnen zich af te vragen: *is dit het dan?* En precies daar ontstaat ruimte voor religie en spiritualiteit.
Het is op z’n zachtst gezegd merkwaardig: terwijl traditionele religies decennialang in de verdrukking zaten in Europa, zien we nu een kentering. Niet altijd in de vorm van kerkgang of vaste dogma’s, maar wel in de vorm van hernieuwde interesse in rituelen, zingeving, stilte en mysterie. Die heropleving komt niet uit het niets. Ze is het resultaat van een samenleving die overprikkeld en uitgeblust raakt, die met burnoutcijfers jongleert en ondertussen steeds verder verwijderd raakt van natuurlijke ritmes. Er is een groeiende drang naar iets dat stabiliteit biedt, iets dat het jachtige leven vertraagt en structureert. En laat dat nu precies zijn wat religieuze én spirituele tradities al eeuwenlang proberen te doen.
Wanneer ik met mensen spreek over spiritualiteit, merk ik hoe vaak het woord “rust” valt. En niet alleen als tegengewicht op stress, maar ook als toegangspoort tot iets wat moeilijker onder woorden te brengen is. Een laag onder het dagelijkse lawaai. Iets wat je niet koopt, niet scoort, niet deelt op sociale media. Iets wat je voelt — diep vanbinnen.
Zijn we het contact met iets groters kwijtgeraakt?
Het lijkt erop dat we met onze wetenschappelijke vooruitgang en technologische hoogstandjes tegelijk een ander soort contact zijn verloren: dat met het mysterie, het niet-weten, het grotere geheel waarin wij maar een kleine schakel zijn. Religies boden eeuwenlang antwoorden op existentiële vragen. Vragen zoals: “Waarom zijn we hier?” of “Wat gebeurt er na de dood?” Maar in een seculiere wereld kregen we daar antwoorden voor terug die vaak droog en mechanisch aanvoelen. Chemische processen. Toevallige mutaties. Evolutie. Koud comfort, zou je kunnen zeggen.
Voor velen is dat niet genoeg. Zeker wanneer het leven onverwacht een bocht neemt — ziekte, verlies, eenzaamheid — dan volstaat geen economische analyse of neurologisch schema om troost te bieden. Dan zoeken mensen opnieuw naar rituelen, naar symboliek, naar verhalen die houvast bieden. En die vinden ze opvallend vaak in spirituele of religieuze tradities, zelfs als ze zichzelf niet meer als gelovig omschrijven.
We zien ook een groeiende interesse in oude wijsheden: sjamanisme, boeddhisme, soefisme, christelijke mystiek… Het is alsof mensen opnieuw in het verleden graven, niet uit nostalgie, maar omdat het heden hen geen vervulling meer biedt. Deze terugkeer is vaak selectief en eigenzinnig: men pikt er de elementen uit die resoneren — meditatie, stiltewandelingen, rituelen met cacao of klankschalen — en laat de dogma’s liever links liggen.
Ik begrijp dat wel. Spiritualiteit anno nu lijkt veel meer over ervaring te gaan dan over overtuiging. Over voelen eerder dan geloven. Een subtiel verschil dat tegelijk een wereld van verschil maakt.
De rol van trauma, persoonlijke groei en collectieve onrust
Wie naar spirituele workshops, retraites of kringen gaat, hoort vaak verhalen van persoonlijke transformatie. Mensen die na een scheiding, burn-out of crisis plots op zoek gaan naar iets wat hun innerlijk landschap hertekent. Trauma speelt hierin een opmerkelijke rol. Niet zelden is het precies de confrontatie met pijn of verlies die een spirituele zoektocht in gang zet. Diepe rouw kan deuren openen die tot dan toe gesloten bleven. En het klinkt misschien paradoxaal, maar precies in de barsten ontstaat er ruimte voor iets nieuws. Iets zachts, iets helends.
Ook collectief valt er iets op. De klimaatcrisis, oorlogen, de pandemie, sociale ongelijkheid — het zijn geen kleine rimpelingen in de tijd. Ze zetten onze zekerheden onder druk en maken duidelijk dat vooruitgang ook zijn prijs kent. In die context groeit het besef dat er meer nodig is dan materiële antwoorden. Meer verbondenheid, meer menselijkheid, meer aandacht voor het onzichtbare weefsel dat ons verbindt met anderen én met de planeet. Het is geen toeval dat ecospiritualiteit, natuurreligies en holistische leefwijzen in de lift zitten. Ze beantwoorden aan een diep verlangen om niet langer losgesneden te leven van het geheel.
En als je het mij vraagt, dan is dat meer dan een trend. Het is een correctie. Een noodzakelijke herijking van waarden die decennialang als oubollig of irrationeel werden weggewuifd, maar nu opnieuw blijken te resoneren met iets fundamenteels in ons mens-zijn.
Wat betekent spiritualiteit vandaag concreet voor mensen?
Anders dan religie, die vaak verankerd is in doctrines en instituten, is spiritualiteit veel flexibeler geworden. Het laat zich moeilijk definiëren, precies omdat het door zoveel mensen op hun eigen manier wordt ingevuld. Sommigen bidden, anderen mediteren. Sommigen trekken de bossen in met een drum, anderen lezen oude mystieke teksten. Sommigen doen een ayahuasca-ceremonie in Peru, anderen steken elke ochtend een kaarsje aan bij hun ontbijt.
Wat deze uitingen gemeen hebben, is dat ze allemaal trachten een diepere laag aan te boren. Een laag waarin men zich niet langer enkel als individu ervaart, maar als deel van een groter geheel. Voor de één is dat het goddelijke, voor de ander de natuur, of het universum. Het gaat om afstemming. Om luisteren. En vooral om het besef dat er iets is wat ons overstijgt — en wat tegelijk diep in onszelf woont.
Een opvallend fenomeen is de spiritualisering van het alledaagse. Yoga was ooit een spirituele discipline, nu is het ook een lifestyle. Mindfulness was ooit boeddhistisch geïnspireerd, nu staat het op de agenda van CEO’s en scholen. Zelfs apps zoals Headspace en Insight Timer geven ons toegang tot duizenden vormen van stilte en introspectie — op zakformaat. Dat is ergens wonderlijk, maar het maakt spiritualiteit tegelijk ook commercieel en versnipperd.
Toch zie ik daar ook kansen. Want zelfs als het soms oppervlakkig begint, kan het wel degelijk iets diepgaands aanwakkeren. Een stilte-oefening van vijf minuten per dag kan net het begin zijn van een leven waarin meer ruimte is voor reflectie, zachtheid en aanwezigheid. En dat is dan weer de kiem voor iets groters.
Is de kerk terug cool of is dit iets helemaal anders?
Wie kerken en moskeeën bezoekt, ziet dat ze niet massaal vollopen. De traditionele religies winnen niet per se terrein — toch niet in de klassieke zin. Wat wel groeit, zijn nieuwe vormen van gemeenschap: vrouwencirkels, meditatiegroepen, online spirituele netwerken, ceremonies, interlevensbeschouwelijke ontmoetingen. De behoefte aan samenzijn, aan gedeelde ervaring en aan ritueel is springlevend, maar zoekt andere vormen. Flexibeler, minder hiërarchisch, vaak ook vrouwelijker in energie.
De instituten die eeuwenlang de waarheid claimden, verliezen terrein. Maar de waarden die ze belichaamden — mededogen, verbondenheid, dankbaarheid, eerbied voor het leven — die lijken net urgenter dan ooit. Er is een stil ontwaken gaande, eentje dat niet in luidsprekers schreeuwt, maar in fluisteringen, in stiltes, in zachte rituelen. Het zou me niet verbazen mocht net die zachte revolutie de komende jaren verder uitdeinen.
Persoonlijk vind ik het hoopgevend. Niet omdat ik denk dat spiritualiteit de oplossing is voor alles, maar omdat het mensen zachter maakt. Attenter. En misschien vooral: minder eenzaam. In een wereld die ons voortdurend zegt dat we alleen verantwoordelijk zijn voor ons eigen geluk, klinkt de stem van het gedeelde mysterie als een welkom weerwoord. Niet alles moet verklaard worden. Sommige dingen mogen gewoon gevoeld worden. En net daar begint, naar mijn gevoel, de echte diepgang.